روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت ششم
۴- الگوی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در هدیه های آسمان (رویکردها و شیوه ها)
نقش ارزشیابی: نشان دهنده ی میزان پیشرفت دانش آموز و نیز میزان توانایی ها و موفقیت معلم، برنامه ریزان و مؤلفان است.
هدف ارزشیابی چیست؟ پاسخ به سه سؤال نیز هدف را مشخص می کند.
۱- یک برنامه ارزشیابی مناسب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
۱) ارزشیابی باید بخشی از برنامه یادگیری دانش آموز باشد.
۲) ارزسیابی باید به منظور بررسی و برآورد چگونگی تحقق اهداف درس صورت گیرد.
۳) باید اهداف حوزه های مختلف یادگیری (شناختی، نگرشی و مهارتی) را پوشش دهد.
۲- ارزشیابی در برنامه درسی چه جایگاهی دارد؟
۱) جهت دهی به فرایند تربیت و تأثیرپذیری از تلقی ها (یعنی تلقی معلم از دانش آموز چیست؟ ۱- ظرف تو خالی تلقی کند، ۲- فهم و درک بچه ها ملاک باشد. هر تلقی مسیر یادگیری را تغییر می دهد.)
۲) ارزشیابی رشد دهنده است: باید موجب رشد یادگیرنده شود؛ بدین گونه که او را نسبت به نقاط قوت و ضعف خود آگاه سازد و در او انگیزه اصلاح و حرکت به سمت جلو را ایجاد کند.
۳) ارزشیابی جزئی از فرایند یادگیری است.
۴) ارزشیابی تصمیم ساز است: هر کس با شیوه مطلوب و سرعت خاص خود حرکت می کند و به مقصود می رسد.
۵) توجه ارزشیابی به تفاوت ها: هر کس براساس میزان توانایی خود باید ارزشیابی شود.
۶) ارزشیابی برای خودشناسی: ارزشیابی، باطن و توانایی های بالقوه فرد را برای او نمایان می کند.
۷) ارزشیابی باید خلاقانه و خلاقیت پرور باشد.
۸) توجه به اصل آزادی در انتخاب: ارزشیابی باید امکان انتخاب فعالیت ها را به یادگیرنده بدهد تا رفتاری ارزشمند و قابل بررسی باشد.
۳- دیدگاه برنامه درسی هدیه های آسمان درباره ی ارزشیابی چیست؟
۱) ارزشیابی، به عنوان یکی از مهم ترین بخش های فرایند یادگیری باید با هدف رشد دانش آموزان انجام شود.
۲) وسیله ای است برای تحریک و تشویق دانش آموزان به یادگیری بیشتر
۳) تعلیم و تربیت دینی به دنبال افزایش دانایی و توانایی دانش آموزان برای دین دار شدن آن هاست و این چیزی نیست که با طرح سؤال ها و پرسش های معمولی کلاسی قابل ارزشیابی باشد.
۴) توجه به قلمروهای نگرشی و مهارتی دانش آموزان بدین معنا نیست که به میزان دین داری آنان نمره بدهیم. (مثلاً کسی که در نماز جماعت شرکت می کند یا راست می گوید یا غیبت نمی کند نمره کامل بدهیم.) اساساً این امور قابل نمره دادن نیستند.
۵) هیچ دانش آموزی نباید در درس دینی احساس ناتوانی و شکست پیدا کند.
ارزیابی چگونه؟ (پاسخ به چند سؤال)
۱- ارزشیابی با چه روشی صورت می گیرد؟
ارزشیابی از طریق مشاهده: در هدیه های آسمان ارزشیابی با استفاده از روش مشاهده صورت می گیرد. مشاهده روشی مبتنی بر واقعیت های زندگی و فعالیت های مستمر روزانه در مدرسه وقتی خارج از آن است که طی آن از طریق مداخله حواس و به خصوص چشم درباره رفتار و عمل معین فردی به بررسی و داوری می پردازیم. وقتی به مشاهده رفتار فرد در موقعیت های طبیعی بپردازیم دو امکان وجود دارد:
۱- یا می توان از طریق مشاهده رفتار فردی در حین عمل خصایص او را ثبت کرد و بعد به داوری پرداخت.
۲- یا از خود فرد خواست درباره مشخصات و خصوصیات خود آن چنان که درک می کند گزارش بدهد.
ارزشیابی چه موقع انجام می شود؟
از آن جا که ارزشیابی بخش جدایی ناپذیر تدریس و یادگیری است، باید در شرایط واقعی آموزش و حین انجام فعالیت های آموزشی صورت گیرد. بنابراین ارزشیابی در هدیه های آسمان به صورت مستمر یا تکوینی انجام می شود و دیگر نیازی به آزمون های پایان سال تحصیلی و ایجاد شرایط خاصی برای امتحان وجود ندارد بلکه تمامی لحظات و فعالیت ها در کلاس مجالی مناسب برای ارزشیابی خواهد بود.
نکته: ارزشیابی مستمر صحیح به معنای ارزشیابی تدریجی است نه تکرار دفعات امتحان در کلاس.
ارزشیابی در چه موقعیتی صورت می گیرد؟
ارزشیابی مستمر به این معناست که ایجاد شرایط مصنوعی برای امتحان معنا ندارد و معلم می تواند در هر فرصتی میزان یادگیری دانش آموزان را مورد توجه قرار دهد. ارزشیابی باید در موقعیت های مناسب و شرایطی صورت بگیرد که از نظر آموزشی واقعی و طبیعی است و جا و موقعیت خاصی نمی خواهد.
ارزشیابی توسط چه کسی انجام می شود؟
ارزشیابی توسط معلم صورت می گیرد. معلم از ابتدا تا انتهای فرایند یاددهی-یادگیری در کنار دانش آموز خود قرار دارد از او مراقبت و مسیر یادگیری را کنترل می کند. ارزشیابی هم چنین می تواند توسط خود دانش آموز، دوستان و هم کلاس های او، اولیا دانش آموز و نیز معلمان دیگر صورت گیرد.
درباره خود ارزشیابی چه می دانید؟
خود ارزشیابی مهم ترین اقدام انسان جهت اصلاح مسیر و تقویت خویش در جهت اهداف تربیت است. معلم زمینه ی رشد و تلاش را در دانش آموز به وجود می آورد. لذا ارزیابی نهایی می تواند تلفیقی از ارزشیابی شاگرد (خود ارزیابی) و معلم باشد.
چه چیزی مورد ارزشیابی قرار می گیرد؟
رفتارهای حاکی از یادگیری که نشان دهنده میزان یادگیری دانش آموز باشد مورد ارزشیابی قرار می گیرد و نه رفتار.
چه نوع رفتارهایی را حاکی از یادگیری می دانیم؟
مثال: اگر هدف آموزش یادگیری مهارت خواندن یک نماز دو رکعتی است معلم باید انتظار داشته باشد که دانش آموز او یک یا چند نمونه از فعالیت های زیر را انجام می دهد؛
ذکرهای نماز دو رمعتی را بداند. ذکرهای نماز دو رکعتی را بخواند. اعمال نماز دو رکعتی را انجام دهد. توالی اعمال نماز دو رکعتی را بداند. یک نماز دو رکعتی کامل را بخواند.
ارزشیابی در کدام موقعیت ها صورت می گیرد؟
در هدیه های آسمان کلیه فعالیت های مورد توصیه ی راهنمای معلم و کتاب کار و نیز فعالیت های ابتکاری معلمان می توانند به جمع آوری و تحلیل اطلاعات مناسب و میزان آموخته های دانش آموزان کمک کنند. فعالیت های مختلفی که می توانند فرصتی برای یادگیری ایجاد کنند بهترین موقعیت برای ارزشیابی نیز هستند.
ارزشیابی با چه معیاری صورت می گیرد؟
پیوند میان اهداف و ارزشیابی: معیار ارزشیابی همان اهداف و انتظارات یادگیری هستند و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی زمانی مؤثر است که پیوند محکمی با اهداف آموزش برقرار کند.
ثبت نتایج ارزشیابی چگونه؟
چرا مشاهدات خود را ثبت کنیم؟ مسلماً اعتماد ما به حافظه آن قدر نیست که بتواند مبنای قضاوت درباره ی یادگیری یک دانش آموز در یک دوره یک ساله باشد. بنابراین معلم ضروری است نتایج مشاهدات خود را درباره ی دانش آموزان به گونه ای ثبت کند. اما چگونه؟
مشاهدات خود را چگونه ثبت کنیم؟
روش های ثبت مشاهدات: حقیقت این است که بهترین شیوه برای ثبت مشاهدات روش توصیفی (کیفی) است. زیرا ارزشیابی در هدیه های آسمان کیفیت نگر است.
نکته: بهترین راه ثبت مشاهدات به صورت توصیفی است. اما می توان از علان=مت ها و نمادها نیز بهره برد. (استفاده از جدول ثبت نتایج مشاهدات)
جدول ثبت نتایج ارزشیابی چیست؟ و چه کمکی به ما می کند؟
جدول ثبت نتایج ارزسیابی حاوی عناصر زیر است:
۱- بخشی برای ثبت مشخصات دانش آموز (نام و ...)
۲- بخشی برای درج مشاهدات تدریجی و مستمر معلم
۳- بخشی برای جمع بندی و قضاوت درباره پیشرفت تحصیلی
آیا هدیه های آسمان جدول یا فرم خاصی برای این منظور طراحی نموده است؟
جدول ثبت مشاهدات که می تواند الگوی تهیه برگه و یا دفتری بریا ثبت مشاهدات توسط معلم باشد.
از دفتر کلاس چگونه می توان استفاده کرد؟
از دفتر کلاس می توان برای ثبت مشاهدات و قضاوت نهایی به صورت کیفی استفاده کرد.
نکته: فراموش نکنید که هیچ یک از ابزارها نباید مانع فعالیت های خلاقانه معلم بشود. بنابراین همواره به دنبال تهیه ابزارهای مبتکرانه باشید.
نحوه ی استفاده از جدول پیشنهادی ثبت مشاهدات چیست؟
با استفاده از جدول ثبت نتایج معلم این امکان را دارد که وضعیت تحصیلی هر دانش آموز را دائماً روبروی خود داشته و به طور مرتب چک می کند. برای هر دانش آموز یک برگه از جدول مورد نیاز است. معلم می تواند نتیجه مشاهدات خود را به صورت کیفی درج نماید.
قضاوت و جمع بندی نهایی چگونه صورت می گیرد؟
معلم موظف است حاصل مشاهدات خود را به نحوی ثبت کند. این کار با استفاده از جدول هدف فعالیت هر درس انجام می شود. ابتدا هدف یادگیری مشخص می شود و انتظارات با هدف تعیین می گردد. این انتظارات در قالب فعالیت یا فعالیت هایی توسط دانش آموز (با هدایت معلم) انجام می شود. سپس معلم به مشاهده (رفتارهای حاکی از یادگیری) می پردازد و به صورت توصیفی یا کمی در برگه یا دفتر مناسبی حاصل مشاهدات را یادداشت می کند. هر دانش آموز در هر نیم سال دست کم چهار بار مورد ارزشیابی قرار می گیرد. معلم بعد از هر فعالیت دانش آموز کار او را ارزشیابی و در نهایت درباره او قضاوت می کند.
هر جلسه فعالیت چند دانش آموز مورد ارزشیابی قرار می گیرد؟
آموزگار در هر جلسه می تواند نتایج ارزشیابی حداقل 5 و حداکثر 10 دانش آموز را ثبت کند. اما آن چه که مهم است هر دانش آموز در پایان هر نیم سال دست کم در 4 درس مورد مشاهده قرار گرفته و رتبه کسب نماید. بدین ترتیب رتبه ی دانش اموز در هر نیم سال عبارت خواهد بود از قضاوت معلم بر اساس ۴ فعالیت ثبت شده و رتبه دانش آموز در پایان سال تحصیلی عبارت است از قضاوت معلم بر اساس فعالیت دانش اموز در طول دو نیم سال تحصیلی.
گزارش نتایج چگونه؟
به چه کسی و چگونه گزارش می دهیم؟
دردرجه اول به خود دانش آموز گزارش می دهیم تا از وضعیت تحصیلی خود آگاه باشد. در پایین صفحات کتاب کار بخش کوچکی در نظر گرفته شده است تا معلم با نوشتن جمله یا عبارتی کوتاه برای تشویق و یا هدایت دانش آموز درج نماید. در درجه دوم گزارش وضعیت تحصیلی دانش آموز به والدین در پایان هر نیم سال و پایان سال می باشد که مدارس با تهیه کارنامه توصیفی این کار را انجام می دهند.
چه ابزارهایی برای گزارش داریم؟
۱- کتاب کار
۲- کارنامه توصیفی
۳- ارتباطات کلامی و چشمی نیز می تواند نوعی ابزار برای گزارش دهی به خود دانش آموز باشد.
شیوه نمره گذاری چگونه است؟
به صورت توصیفی می باشد که با استفاده از ابزارهای توصیفی، خیلی خوب – خوب – قابل قبول و نیاز به تلاش دانش اموز به صورت کیفی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
بهترین ابزار و بهترین شیوه چیست؟
بهترین ابزار گزراش دهی کارنامه توصیفی است.
ارزشیابی پرونده ای چیست؟
سنجش پرونده ای (روش پورت فولیو) براساس فعالیت های کلاس یا خارج از کلاس دانش آموز صورت می گیرد. در این روش دانش آموز بریا نشان داده توانایی ها و پیشرفت کار خود مثال ها و مواردی از جریان کارهای خود را که در طول دوره ای مشخص انجام داده است با خود به کلاس می آورد و برای ارزشیابی در اختیار معلم قرار می گیرد.
این روش شامل آرشیوی از اسناد و مدارک مربوط به رشد یادگیرنده در زمینه هایی که معرف پیشرفت واقعی او هستند.
یکی از امتیازات مهم این روش که برای یادگیری و ارزشیابی مهم و مفید است این است که یادگیرندگان با اندیشیدن درباره نمونه کارهای خود ارزشیابی از خود را می آموزند و این مهارت برای پیشرفت یادگیری مهم است. این روش بر علاقه و انگیزه یادگیرنده می افزاید و به اصلاح شیوه های خود کمک می کند.
*** پایان ***
کلیه حقوق این مطالب که با خلاصه برداری و بخش بندی های انجام شده توسط اعضای گروه گردآوری شده، متعلق به گروه آموزشی ساغر می باشد و استفاده از این مطالب تنها با ذکر نام این گروه میسر خواهد بود. از دوستانی که به حقوق محققان احترام می گذارند، سپاسگذارم...
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت اول
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت دوم
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت سوم
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت چهارم
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت پنجم
روش تدریس هدیه های آسمان - قسمت ششم
