| |
«دانلود کتاب های الکترونیکی»
فصل نامه آموزشی ساغر
شماره یکم تابستان 93
مدیریت وب سایت آموزشی ساغر
احمد فرقـــدان
نظرسنجی ساغر
اگر کودک شما با برادرش دعوا کرده است، اسباب بازی دوستش را برداشته است یا شما را با اسم بدی صدا کرده است، آیا باید او را وادار به عذرخواهی کنید؟
اکثر والدین سعی میکنند عذرخواهی کردن را به کودک خود آموزش دهند. زیرا فکر میکنند این مناسب ترین راه برای جبران کار اشتباهی است که انجام داده‌اند. وادار کردن کودکی که تمایلی به عذرخواهی ندارد، ضرورتاً ایده خوبی نیست.
قبل از اینکه به رابطه معلم‌ها با دانش آموزان تک فرزند بپردازیم اجازه بدهید مقداری درباره دنیای این کودکان قبل از مدرسه بگوییم و در واقع رفتار آنان را شرح دهیم.
این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا کنند. آنها دوست و همدمی در منزل ندارند، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آنها نخواهند داشت. تک فرزندها به والدین وابستگی شدید دارند و حتی احتمال دارد بر اثر نزدیکی بیش از اندازه به آنان، توانایی برقراری ارتباط با همسالانشان را از دست بدهند. یکی یک دانه بودنشان باعث میشود توجه پدر و مادر کاملاً به آنها معطوف شود، در این خانواده‌ها حکم، حکم تک فرزند است، آنان از والدین خود تقلید و همچون بزرگسالان رفتار میکنند. کودکان خانواده‌های تک فرزند معمولاً بلوغ زودرس دارند؛ به دیگر سخن این بچه‌ها دنیای کودکی بسیار کوتاهی دارند و خیلی زود گرفتار مشکلات بزرگترها می‌شوند.
شروع دنیای جدید
حالا این کودک به سنی رسیده است که باید وارد مدرسه شود. روز اول مدرسه برای این بچه‌ها روز بسیار سختی است این کودکان تنها که وابستگی شدید به والدین دارند باید چند ساعتی از خانواده جدا شوند و دنیای جدید را تجربه کنند؛ البته کار معلم‌ها نیز از همین روز شروع میشود.
توجه کنید در گذشته به دلیل اینکه هر خانواده چند فرزند داشت، کودکان به راحتی در میان اجتماعات همسال خود آمیخته و با محیط‌ها، افراد و ... آشنا می‌شدند، بنابراین در ارتباط با محیط جدید مشکلی نداشتند و به سرعت با محیط مدرسه به سازگاری می‌رسیدند.
آنان هنگام پا گذاشتن به مدرسه تا حدود زیادی با محیط مدرسه آشنا بودند چون خواهر و برادرهای بزرگترشان بارها از این محیط برایشان سخن می‌گفتند. حتماً در ذهن خود شما هست زمانی که فرزند بزرگتر مشغول انجام تکالیفش می‌شد کوچک‌ترها به تقلید از او می‌پرداختند.
اما شرایط زندگی امروز به گونه‌ای است که اکثر دانش آموزان تک فرزند آمادگی لازم را برای برقرار کردن ارتباط با محیط خارج از منزل به دست نمی‌آورند و این بچه‌ها با اکثر محیط‌های اجتماعی بیگانه هستند. آنان در برقراری ارتباط با دیگران بسیار ضعیف عمل میکنند و پر استرس هستند. این مسئله می‌تواند مشکلاتی مانند نگرانی در کودک، امتناع از رفتن به مدرسه یا فرار از مدرسه و نیز مجبور کردن والدین برای ماندن در کنار وی در محیط مدرسه را به دنبال داشته باشد.
تک فرزندها معمولاً دیر یاد می‌گیرند که چطور باید با کودکی دیگر ارتباط برقرار سازند، چطور مشاجره‌ای را بین خود و دیگران مدیریت کنند، با چه روشی بر سر موضوعی به تفاهم برسند و حتی در مواردی از خواسته خود به خاطر دیگری بگذرند. آن وقت این معلم است که می‌تواند به آنان کمک کند.
اولین برخورد
اولین دیدارهای معلم و تک فرزندها در کلاس درس نقش تعیین‌کننده دارد، در اولین ارتباط چنین دانش آموزانی با معلم برداشتی از شخصیت معلم در آنان به وجود می‌آید. اگر در این روزهای اولیـه کودک از معلم بترسد و یا احساس آرامش نکند، ذهنیت او نسبت به معلم و مدرسه وی را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد و تا آخر سال تلاش‌های معلم را بی‌ثمر یا کم ثمر می‌کند. اگر کودک بعد از ورود به کلاس درس با چهره خندان و مهربان معلم روبرو شود که به استقبال او می‌آید و به آرامی او را دعوت به نشستن در کلاس می‌کند، در واقع معلم خود را خوش خلق بیابد بسیاری از نگرانی‌ها و بی‌قراری‌هایش از بین خواهد رفت.
بنابراین معلم‌ها باید قبل از جضور در کلاس ضمن مطالعه پرونده تک تک دانش آموزان؛ مطالعاتی درباره تک فرزندها داشته باشند و اطلاعاتی جمع آوری کنند. هرچه یافته‌های شما درباره این بچه‌ها بیشتر باشد، بیشتر می‌توانید در محیط مدرسه به آنها کمک کنید.هرچه حمایت والدین از تک فرزندها بیشتر شود، قدرت و تحمل آنان در رویارویی با مشکلات کاهش می‌یابد؛ از این رو بسیار شکننده و آسیب پذیر می‌شوند.
بی همبازی و بی هم‌صحبت ماندن چنین دانش آموزانی آنان را به خلأ عاطفی دچار می‌کند. مدرسه محیط مناسبی برای این کودکان است، چون دقیقاً در مکانی هستند که بیش از صد کودک هم سن و سال در کنارشان وجود دارد.
معلم باید به طور غیرمستقیم به چنین کودکانی در دوست‌یابی کمک کرده و پیوندشان را با دوستان شایسته تقویت کند؛ یا در مشارکت کارهای کلاسی از قبیل تمیز کردن تخته از آنها کمک بخواهد تا از خجالتی بودن دست بردارند. معلم باید چنین دانش آموزانی را در کارهای گروهی کلاس عضو کند تا کارهایشان را به صورت گروهی انجام دهند. دادن اعتماد به نفس به چنین کودکانی بسیار کمک می‌کند اصلاً چرا آنان را برای مدتی نماینده کلاس نمی‌کنید؟
در آخر باید بگوییم تک فرزندی پدیده نو ظهوری نیست اما خانواده‌های بسیاری را درگیر ساخته است که البته خیلی از معلمان هم گرفتار این موضوع شده‌اند.
نتیجه گیری
معلمان باید تلاش کنند بدون آنکه به شأن و عزت نفس دانش‌آموزان لطمه‌ای وارد شود با استفاده مدام از جمله‌ها و عبارت‌های مثبت، تشویق و پاداش، برجسته نکردن اشتباهات و آموزش مهارت‌هایی که راه را برای موفقیت باز می‌کند آنها را هدایت کنند.
تنظیم: علی سرمدی
یکی از مسائلی که معلم‌ها جدای از مسائل تحصیلی و آموزشی با آن مواجه هستند، رفتار دانش آموزان است. اکثر معلمان با خود فکر میکنند که بچه‌ها را چگونه کنترل کنیم و رفتار آنها را چگونه به سمتی هدایت کنیم تا امر آموزش به شکل بهتری صورت گیرد؟
در نظر نگرفتن بخش روان شناختی و رفتاری شاگردان در کلاس می‌تواند امر آموزش را تحت تأثیر قرار دهد. یک معلم باید با روحیات، نیازها، مشکلات و رفتار دانش آموزان و دلایل رفتار آنان آشنا باشد تا بتواند کلاس را به شکل مطلوبی اداره کندو بتواند علاوه بر آموزش مطالب درسی به مسائل روان شناختی بچه‌ها نیز توجه داشته باشد.
بیشتر مسائل تحصیلی و روان شناسی دانش آموزان با هم آمیخته‌اند. یک کودک دارای مشکل، ظاهراً مشکل تحصیلی دارد اما وقتی بررسی میشود می‌بینیم مسائل روانی منجر به مشکل تحصیلی وی شده است. مشکلات روانی از قبیل اضطراب، افسردگی، کاهش انگیزه، نبودن اعتماد به نفس، خشم و...
همچنان که امتناع از مدرسه رفتن مدرسه و مشکلات حضور در کلاس ممکن است ناشی از بیماری روان‌پزشکی باشد. این بیماری‌ها عبارتند:
1. اضطراب جدایی
2. افسردگی
3. بی اعتنایی مقابله‌ای
4. سایر اختلالات
کودکان به هیچ وجه در برابر عواطف شدید و حوادث تنش‌زایی که ممکن است به افسردگی منجر شوند، مصون نیستند. هرکدام از این مشکلات با دلایل مختلفی به وجود می‌آیند و اگر بررسی نشوند مشکلات جبران ناپذیری در پی خواهد داشت. معلم‌ها می‌توانند با ارتباط والدین، نقش موثر در ارتباطات داخل خانواده داشته باشند و بر رفتار دانش آموزان اثر بگذارند.
یکی از معلمان می‌گفت شاگردی داشتم که ساعت اول کلاس درس نمی‌توانست به سوالات جواب دهد، ولی ساعت دوم خوب جواب می‌داد! این موضوع باعث تعجب من شده بود تا این که پس از بررسی فهمیدم علت چیست. متوجه شدم همان شاگرد زنگ تفریح از مدرسه بیرون و به در منزلشان می‌رود و از خواهرش سوال می‌کند که مادر در منزل است یا خیر!؟
علتش این بود که والدینش اختلاف داشتند پدر او به مادرش می‌گفت طلاقت می‌دهم؛ این موضوع در ذهن کودک باقی می‌ماند. ساعت دوم که در خانه می‌رفت و می‌فهمید که مادر هنوز در خانه است و بیرون نرفته، شاد می‌شد و افسردگی‌اش از بین می‌رفت. مسائلی این‌چنین توجه دانش آموز را از درس منحرف می‌سازد.
عامل دیگری که سبب افسردگی و افت تحصیلی می‌باشد کتک زدن فرزند از سوی والدین است. تنبیه بدنی باعث لجباز شدن کودک میشود؛ حتی اگر فرزند دانشجو باشد، تنبیه بدنی باعث میشود وی درس نخواند و بدین وسیله از والدینش انتقام بگیرد. بنابراین احترام به فرزند سبب شادابی و رشد اجتماعی و تحصیلی او میشود.
آری، کودک افسرده فاقد انرژی لازم است و احساس خستگی می‌کند. از لحاظ ظاهر رنگی پریده دارد و تمرکز حواس او پایین می‌آید، چنانچه قادر به توجه کردن نیست. دانش آموز افسرده خود را فردی بی‌کفایت احساس می‌کند و به لحاظ پایین بودن سطح توجه تمرکز، اغلب قادر به درس خواندن نیست. یادگیری او کُند میشود و علاقه‌ای به درس و مدرسه نشان نمی‌دهند. افت تحصیلی برای وی پیش می‌آید و تدریجاً تمایل رفتن به مدرسه در او کم میشود. در این شرایط والدین معمولاً علت را در مدرسه جست و جو میکنند؛ در حالی که اغلب، علت این نوع ترس افسردگی کودک است. کودکان افسرده بسیار به مادر وابسته می‌شوند و نگران از دست دادن مادر یا بیمار شدن وی هستند؛ برای همین از مدرسه دوری میکنند.
خانواده و فضای روانی آن در پیشگیری از افسردگی و درمان این اختلال بسیار موثر است. البته در صورتی که افسردگی، حاصل عوامل درونی باشد، درمان آن متفاوت است و باید کودک را نزد روان‌پزشک متخصص برد تا با روان درمانی بهبود یابد. اما برای درمان افسردگی‌های محیطی (که بیشترین نوع افسردگی کودکان را شامل میشود) ساختن فضایی دوستانه و صمیمانه، فضایی که کودک در آن احساس کند همه دوستش دارند و نیازهای به جای او را برآورده می‌سازند، از مهمترین عوامل است.
ارتباطات منفی و عاری از عشق و پذیرش، می‌توانند افسرده ساز باشند. بنابراین وجود محیطی سرشار از محبت و روابطی سالم و صمیمی در خانواده و مدرسه برای کودکان ضروری است. اولیای خانه و مدرسه باید بکوشند تا روابط بچه‌ها با بستگان و دوستان به طریقی مثبت و موثر برقرار باشد.
در درمان کودکان افسرده توجه به علت افسردگی اهمیت فراوان دارد؛ مثلاً چنانچه منبع حمایتی را که کودک از دست داده بشناسیم، می‌توانیم جایگزین خوبی برای او در نظر بگیریم. افسردگی در اثر فقدان به وجود می‌آید؛ بنابراین در درمان باید به فکر به دست آوردن چیزهای مطلوب و دوست داشتنی برای او باشیم. اولیای خانه و مدرسه باید اجازه دهند تا کودک افسرده احساس خویش را بیان نماید. باید به احساس وی احترام گذاشت و سعی کرد تا با تغییر رفتار، تفسیر کودک را از وقایع پیرامونش عوض نمود.
کودکان، بهترین منابع اطلاع رسانی به بزرگسالان هستند. حتی می‌توان از خود کودک اطلاعاتی درباره این که چرا غمگین است به دست آورد. در بسیاری موارد، افسردگی کودک به نوع رابطه او با عزیزانش مربوط میشود. گاهی رفتار خشونت بار پدر و عدم ابراز عشق و محبت توسط او به بروز حالات غم‌زدگی در وی می‌انجامد. در این صورت، آموزش والدین برای این که چگونه با فرزندشان رفتار کنند می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
بنابراین روان درمانی حمایتی، آموزش والدین، تغییر محیط و به دست آوردن چیزهای مطلوب، از نکات مهمی است که در درمان افسردگی کودک بسیار موثر است.
در اواسط دهه 1950 بنیامین بلوم برای یادگیری، سه حوزه ی "اندیشیدن"(شناختی)، "نگرش"(عاطفی)، "فعالیت های بدنی"(روانی-حرکتی) را در نظر گرفت و در کتاب خود منتشر نمود. هریک از این طبقات دارای سلسه مراتبی در زمینه ی یادگیری است و هریک از سطوح بالاتر یادگیری به نحوه ی اجرای سطوح ماقبل خود وابسته می باشد. بدین ترتیب با ادامه ی این روش دانش آموزان در یادگیری موفق خواهند شد. اگر معلمی تصمیم دارد که از روش یادگیری طبقه بندی بلوم استفاده کند باید از افعال طراحی شده برای هرسطح، استفاده نموده و موضوعات درسی را که در آن سطح خاص از یادگیرنده انتظار دست یابی به آن می رود، عنوان کند. هم چنین اگر معلمی دانش آموزان خود و سطح استعداد آن ها و روش های یادگیری را به خوبی بشناسد، می تواند موضوعاتی را انتخاب کند که هریک از اعضای کلاس قادر به درک آن باشند.
اگر معلم به جای این که انتقال دهنده ی علم و دانش باشد به عنوان یک تسهیل کننده عمل نماید، می تواند با استفاده از این طرح، این کار سخت را انجام دهد. هم چنین شما به عنوان یک معلم باید به خاطر داشته باشید که نمی توانید تمام این طبقات را در مورد یک درس بیان کنید. از دیدگاه عملی، باید عناوینی را برای آموزش انتخاب کنید و بین دروس تقسیم نموده، برای هر درس موضوع مربوطه را یادداشت، و برنامه ی آموزشی خود را طراحی نمایید. اگر متوجه شدید که یک یا چند طبقه را فراموش کرده اید، باید مجددا در این مورد بیندیشید و دروس مربوطه را تکرار نمایید.
بلوم برای حوزه شناختی شش بخش فرعی در نظر گرفته است. سه بخش اول از شش بخش جز مراحل یادگیری عینی می باشد. اولین بخش حوزه شناختی، بخش دانش است. این بخش برای دانش آموزان فرصتی را فراهم می کند تا بازخوانی و بازشناسی ساده ای از عناوین به دست آورند. افعال خاصی که شامل این بخش می شوند عبارتند از: فهرست تهیه کردن، شناختن، تعیین کردن، تشخیص دادن، رقابت کردن، بیان کردن، برچسب زدن، توضیح دادن و نام بردن.
اگر معلم بخواهد موضوعی را در این بخش یاداشت نماید از جملاتی مانند جمله ی زیر استفاده می کند:
"در پایان درس امروز، هر دانش آموز سیزده منطقه ی اصلی را فهرست بندی نموده و در مورد شرایط محیطی و آب و هوای آن توضیح دهد." در بیش تر مواقع این روش شیوه ی ساده ای برای یادگیری می باشد. در این مرحله یادگیرنده اطلاعات وسیعی جمع آوری نموده که می تواند بعدا از آن در بهبود موضوعاتی که پیرامون آن حقایقی را جمع آوری کرده است مورد استفاده قرار دهد.
دومین بخش از حوزه ی شناختی بخش ادراک می باشد. این مرحله اولین بخش از فهمیدن است. گرچه درک بسیار جزیی از موضوع ارائه شده می باشد. در حالی که اولین بخش معمولا جز به یاد سپاری حقایق ارائه شده نمی باشد و این مسئله به درک اولیه ی از موضوع نیاز دارد. افعالی که موضوع مورد نظر را به طور مناسبی بیان می کنند عبارتند از: تفسیر کردن، تعبیر کردن، با مثال بیان کردن، تکرار کردن، توصیف کردن، بازنویسی کردن، خلاصه کردن، تشخیص دادن، فهمیدن، بیان کردن، تعمیم دادن و ترجمه کردن.
برای بیان موضوع مورد نظر در این بخش از جملاتی نظیر جمله ی زیر می توان استفاده کرد:
"در پایان درس امروز، دانش آموزان نگرش های متفاوت میهن پرستان آمریکایی را در انقلاب آمریکا و هم فکران انگلیسی آن دوره بیان خواهند نمود."
وقتی دانش آموز بتواند از مطالبی که یاد گرفته به خوبی استفاده نماید در واقع به مرحله ی به کار بستن که بخشی از یادگیری می باشد، دست یافته است. در این مرحله دانش آموزان با به کار گیری افکار انتزاعی مشکلات خود را حل می کنند. آن ها می توانند به اندیشه های کلی براساس اطلاعاتی که حفظ نموده و به آن معنا بخشیده، دست یابند. بعضی از افعال مانند افعال زیر حوزه شناختی را معرفی میکنند:
استفاده کردن، عادت کردن، کشف کردن، جمع آوری کردن، تعریف کردن، ارزیابی کردن، با نمودار نشان دادن، حل کردن، حساب کردن، مشخص کردن.
در این بخش یک موضوع می تواند به این صورت بیان گردد: "در پایان درس امروز دانش آموزان می توانند وضعیت زاویه های مساوی و روبه رو در متوازی الاضلاع را با اندازه گیری اضلاع سقف خانه که به صورت متوازی الاضلاع است حل کنند.
هدف این بخش این است که یادگیرنده تمام اطلاعاتی را که از انواع مقوله های کاربردی یا بخش های متفاوت بدست آورده مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بدین معنا که مطالب گردآوری شده روان تر و قابل درک تر بیان گردد. در این بخش قسمت های پیچیده و اساسی از علم و دانش را می توان به قسمت های ساده تر تقسیم نمود.
در این بخش از افعالی مانند افعال زیر استفاده می شود:
انتخاب کردن، فرق گذاشتن، تعیین کردن، تشخیص دادن، جدا کردن، تجزیه کردن، دسته بندی کردن، مقایسه کردن، طبقه بندی کردن، تحلیل کردن
یک موضوع در این بخش می تواند به این صورت بیان گردد: " در پایان درس کلاس، دانش آموزان می توانند هریک از جملات را به بخش های جداگانه ای تقسیم کنند."
در این بخش دانش آموزان می توانند اجزای تجزیه شده را در کنار هم قرار دهند و جمله ی جدیدی بسازند. افعالی که برای نوشتن موضوعات در این بخش مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: طراحی کردن، جمع آوری کردن، ترکیب کردن، مخلوط کردن، ابداع کردن، گسترش دادن، ادغام کردن، سازمان دهی کردن. در این بخش دانش آموزان با گذراندن مراحل قبلی به سطحی از درک و فهم رسیده اند که می توانند اطلاعات جزئی را مشخص و بیان کنند و مورد استفاده قرار دهند و هم چنین آن ها را با هم ادغام کرده و مطالب تازه ای خلق نمایند.
در این بخش از دانش آموزان خواسته می شود که تمام اطلاعات فراگرفته را یک جا به ذهن بسپارند و به بررسی و قضاوت پیرامون اطلاعات گردآوری شده بپردازند. افعالی که در این مرحله استفاده می شود: توجیه کردن، انتقاد کردن، تصمیم گرفتن، ارزیابی کردن، قضاوت کردن، تفسیر کردن. در این بخش نیاز است که دانش آموز اطلاعات وسیعی را جمع آوری نموده و و پیرامون آن به بحث و گفت و گو پرداخته و در نهایت به درک آن نایل گردند.
موضوعات مربوط به این حوزه معمولا پیرامون نگرش ها و عواطف دانش آموزان می باشد. به اعتقاد بعضی از اشخاص این حوزه در سطح گسترده ای به مکان های مذهبی و خانواده نیز انتقال یافته است. برای یک معلم بسیار سخت است که میزان نگرش و احساسات دانش آموزانش را بسنجد. برای این که این حوزه در مدرسه مفید واقع شود باید فرصت های قابل دست یابی برای دانش آموزان فراهم گردد. حوزه عاطفی شامل پنج بخش است که عبارتند از: بخش دریافت، بخش واکنش، بخش ارزش گذاری، بخش سازمان دهی، بخش سنجش شخصیت پذیری توسط مجموعه ای از ارزش ها. هریک از این بخش ها با میزان درون سازی یک ارزش، نگرش یا احساس خاص مطرح شده از سوی دانش آموز در ارتباط است.
آخرین حوزه مطرح شده بلوم حوزه روانی-حرکتی است. این حوزه به پرورش حرکات کلی بدن، آموزش موسیقی، هنر و انواع آموزش های حرفه ای از قبیل کشاوری و تجارت مربوط می شود. چهار بخش از یادگیری برای این حوزه تعیین شده است که عبارتند از: حرکات بنیادی(کنترل کم از سوی دیگران)، حرکات کلی(حرکات ضروری)، حرکات معمولی( انواع کنترل و بداهه گویی ها)، حرکات خلاق(حرکات انحصاری یک دانش آموز). برای این حوزه نیز سلسه مراتبی وجود دارد و دانش آموزان قبل از گذراندن سطوح اول و دوم قادر به گذراندن سطوح دیگر نمی باشند.
افت در لغت به معنای افتادن، نقصان، کاستی و کاهش است و اصطلاح آموزشی آن افت تحصیلی است که در معنای عام به مردودی دانش‌آموزان و تکرار پایه‌ی تحصیلی اطلاق می شود.
الف) افت تحصیلی آشکار (کمی): به تعداد آمار مردودی هر پایه و تکرار آن اطلاق میشود.
ب) افت تحصیلی پنهان (کیفی)
الف: شامل دانش‌آموزانی می شود که برای جلوگیری از مردود شدن با توسل به شیوه‌های مختلف اقدام به گرفتن نمره نموده و جان به سلامت می برند که ممکن است ضعف خود را درپایه‌های بالاتر نشان داده و یا آن را جبران کنند.
ب: افت را اگر به معنای کاهش بگیریم هرگونه کاهش در رسیدن به اهداف آموزش و پرورش اعم از علمی و تربیتی و پرورشی افت محسوب می شود که به چند مورد اشاره می شود:
1. یکی از اهداف آموزش و پرورش ساختن افرادی است که بتوانند با استفاده از آموخته‌های خود بر مشکلات فائق آیند بنابر این وجود مشکلات خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... و ناتوانی افراد برای غلبه بر آن ها نوع دیگری از افت تحصیلی را نشان می دهد.
2.اهداف آموزش و پرورش در هر جامعه‌ای انتقال میراث فرهنگی جامعه به نسل‌های بعدی است بنابراین به همان تعداد که در جامعه‌ای افراد بی توجه به ارزش‌های فرهنگی جامعه وجود داشته باشد یا به همان نسبت که ارزش‌های فرهنگی در درون افراد نهادینه نشده باشد (افت ارزش‌ها) آموزش و پرورش در رسیدن به اهداف خود دچار افت گردیده است. نمونه‌های آن تقلب کردن دانش‌آموزان در جلسه امتحان، رواج دروغ‌گوئی در جامعه، ریا، فریبکاری و غیبت، است.
3.به هر میزان جامعه‌ای تا رسیدن به مرز خودکفائی فاصله داشته باشد، افت روش‌های آموزش را در حدی که وظیفه آموزش و پرورش است، نشان می دهد.
زیرا با 12 سالی که افراد اعم از زن و مرد در مدرسه می گذرانند چنانچه نظام آموزشی پویا و از انعطاف لازم برخوردار باشد، بایستی بتواند افرادی را تربیت کند که ضمن آنکه گلیم خود را از آب بیرون می کشند، به رفع نیازهای جامعه کمک کنند.
1. ناپایداری مدارس (تعویض مکرر و هر ساله کادر اداری و آموزشی مدارس که امکان برنامه‌ریزی منسجم و چندین ساله را نمی دهد.
2. عدم کارایی مشاورین مدارس (محدود شدن وظیفه مشاوره به هدایت تحصیلی صرف که آنهم به درستی انجام نمی گیرد.
3. کمبود فضا و تجهیزات و ساعات کارگاه و آزمایشگاه و کمرنگ شدن نقش آزمایش در تدریس و اکتفا کردن به تئوری.
4. عدم استفاده از تکنولوژی های روز در آموزش- سی دی های آموزشی - ویدئو پروژکتور - فیلم‌های آموزشی.
5. بی هویت شدن مدارس متوسطه با عمومی شدن سال اول و جدا کردن سال آخر به عنوان پیش‌دانشگاهی.
6. مدیریت خود محور و غیرمشارکتی مدارس و بی توجهی به نظر معلمان در انتخاب مدیران.
7. کاربرد روش‌های تدریس غیرفعال و سنتی که باعث خستگی دانش‌آموزان و بی تحرکی آن ها و فعال نشدن فکر و ذهن آن ها می شود.
8. عدم ثبات در اهداف و روش‌های آموزشی و پرورشی که با تغییر دولت‌ها به یکبار کل سیاست‌گذاران و به تبع آن سیاست گذاری ها عوض می شود.
9. وضعیت معیشتی نامطلوب معلمان که باعث دو شیفته کار کردن و یا دو شغل بودن آن ها می شود و باعث می گردد با روحیه مناسب در کلاس درس حاضر نشوند.
10. بی انگیزه بودن معلمان نسبت به مطالعه و در نتیجه تکرار مکرر مطالب بدون ایجاد جاذبه جدید برای دانش‌آموزان.
11. عدم به کار گماردن مدیران آموزشی کارآمد که دوره‌های خاص مدیریت آموزشی را علاوه بر رشته تخصصی خود گذرانده باشند در سطوح مختلف مدیریتی.
12. کمبود فوق برنامه‌های مؤثر و محدود شدن فوق برنامه‌ها به برگزاری تعدادی مسابقه احکام و...
13. جدا کردن امور آموزشی و پرورشی که معلمان فقط به مسائل آموزشی می پردازند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: پایگاه نی نی بان
تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا
خلاقیت مفهومی پیچیده و در برگیرنده ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، سازمانی و فردی است. اگر بخواهند در جامعه ای این مفهوم توسعه یابد و به شکلی پایدار تحقق یابد باید در درجه اول شرایط علمی، فرهنگی، سازمانی و فردی آن را به وجود آورند. زیرا اگر شرایط لازم و مناسب علمی فراهم نیاید هر نوع کوشش از نظر کیفیت و محتوا بی نتیجه خواهد ماند. همچنین اگر نتوانیم شرایط فرهنگی و سازمانی تحقق و توسعه خلاقیت را ایجاد کنیم هر چه بکوشیم و توان علمی خود را افزایش دهیم باز هم نمی توانیم به توسعه ای پایدار دست پیدا کنیم.
آماده سازی شرایط گام اول پرورش خلاقیت دانش آموزان ابتدایی: اکثر صاحبنظران بر این باورند که اولین گام در پرورش خلاقیت کودکان به وجود آوردن شرایط مناسب در محیط خانوادگی، آموزشی است.
کارل راجرز می گوید:
واضح است که خلاقیت را نمی توان با فشار به وجود آورد بلکه باید به آن اجازه داد تا ظهور کند. در مورد خلاقیت هم همین وضع صادق است.
چگونه می توانیم شرایط خارجی را مساعد بسازیم تا شرایط داخلی تسریع شود و خلاقیت پرورش یابد؟
تجربیات در روانشناسی نشان میدهد که می توانیم با فراهم کردن امنیت روانی و آزادی، احتمال ظهور خلاقیت سازنده را افزایش دهیم.
آموزش و پرورش برای رشد و خلاقیت و نوآوری در معلم و دانش آموز به ویژه در دوره آموزش ابتدایی به منزله زیربنای تعلیم و تربیت باید درک روشن و صریحی از شرایط موجود به دست بیاورد، در گام بعدی باید بکوشد بر مبنای فلسفه تعلیم و تربیت و اهداف اصولی و معیارهای علمی و معتبر تصویر روشنی از شرایط مطلوب پرورش خلاقیت رسم کند. با ارایه این تصویر می توان به خوبی دریافت که شرایط پرورش خلاقیت در کلاس درس، مدرسه، سازمان آموزش، خانواده یا هر محل آموزشی و پرورشی دیگر، باید به چه صورتی باشد. در نتیجه می توان با کمترین صرف وقت، انرژی، انگیزه و سرمایه در مسیر پرورش و شکوفایی خلاقیت و نواندیشی قرار گرفت. اما اگر شرایط مناسب علمی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فردی پرورش خلا قیت را فراهم نیاوریم هر عامل مثبتی در مسیر خلا قیت نه تنها موثر نخواهد بود بلکه به صورت یک مانع عمل خواهد کرد.
بسیار می شنویم می خوانیم و مشاهده می کنیم که همه درباره شیوه های پرورش خلا قیت دانش آموزان بحث می کنند. در حالی که دانش آموزان در مقام فراگیرنده و شکل پذیر آموزش و پرورش به شدت تحت تاثیر رفتار معلم قرار دارد.
در دوره ابتدایی که اثرپذیری، نقش پذیری و انعطاف پذیری بیشتر به چشم می خورد، ضرورت دارد که بیش از پیش از پرداختن به شیوه های پرورش خلاقیت دانش آموزان سعی کنید یک معلم نواندیش، نوآور و خلا ق باشید، زیرا معلم در ابتدای امر آموزش در نظر دانش آموز الگوی قابل اعتمادی است که سبب اثبات یا نفی یادگیری می شود.
اگر معلم آموزش خلاقیت را به دانش آموز به صورت کلا می ارائه دهد، ولی خودش الگوی عملی خلا قیت نباشد برای او تناقض و تضاد شناختی به وجود می آورد.
اگر در گفتار خود شیوه آموزش و نحوه پرسیدن سوال شیوه برقراری ارتباط عاطفی و نحوه ارزشیابی خلا قی را بروز ندهیم و احساس و عاطفه خود را به شکل خلا قانه ای ابراز نکنیم هر چه تلا ش کنیم نمی توانیم به خوبی آموزش عملی باعث پرورش خلا قیت آنها بشویم. در حقیقت معلم باید با رفتار عملی خود به شکل خلاقانه ای اندیشه ها و افکارش را نمایش دهد و با ابراز احساس عاطفه و شکل های گوناگون کلا می و غیرکلامی خلاقیت، فرصت نمونه برداری ادراکی را برای دانش آموز فراهم کند تا او بتواند به خلا قیت و نوآوری دست یابد.
ضروری ترین گام معلم برای پرورش خلا قیت دانش آموزان تلاش و کوشش او در پرورش خلاقیت خود اوست. ولی این حرکت نباید سبب شود که معلم از یاد دانش آموزان غافل شود. در اصل این حرکت دو سویه است و از معلم به شاگرد و از شاگرد به معلم باز می گردد.
معلمانی که از خود رفتار خلاق نشان می دهند، محیط های کلا س درسی به وجود می آورند که خلاقیت را ارتقا می دهند. این معلمان از موانع حسی و فرهنگی در کلا س خود پرهیز می کنند.
معلم دوره ابتدایی می باید ذهنی فعال، پویا و اطلا عاتی علمی و به روز و کاربردی داشته باشد. معلم دوره ابتدایی باید یک سلسله اصول و مبانی را در جهت پرورش خلا قیت دانش آموزان در کلاس درس در نظر بگیرد تا بتواند دراین زمینه موفق شود. برخی از این اصول به شرح زیر است:
