| |
«دانلود کتاب های الکترونیکی»
فصل نامه آموزشی ساغر
شماره یکم تابستان 93
مدیریت وب سایت آموزشی ساغر
احمد فرقـــدان
نظرسنجی ساغر
|
درسنامه و سوالات درس به درس آموزشی ریاضی هفتم |
||||||
| نام فصل | درسنامه آموزشی | سوالات تشریحی | سوالات تستی | |||
| پرسشنامه | پاسخنامه | پرسشنامه | پاسخنامه | |||
| 1 | راهبردهای حل مسئله | دریافت | دریافت | |||
| 2 | عددهای صحیح | |||||
| 3 | جبر و معادله | |||||
| 4 | هندسه و استدلال | |||||
| 5 | شمارنده ها و اعداد اول | |||||
| 6 | سطح و حجم | |||||
| 7 | توان و جذر | |||||
| 8 | بردار و مختصات | |||||
| 9 | آمار و احتمال | |||||
قبل از اینکه به رابطه معلم‌ها با دانش آموزان تک فرزند بپردازیم اجازه بدهید مقداری درباره دنیای این کودکان قبل از مدرسه بگوییم و در واقع رفتار آنان را شرح دهیم.
این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا کنند. آنها دوست و همدمی در منزل ندارند، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آنها نخواهند داشت. تک فرزندها به والدین وابستگی شدید دارند و حتی احتمال دارد بر اثر نزدیکی بیش از اندازه به آنان، توانایی برقراری ارتباط با همسالانشان را از دست بدهند. یکی یک دانه بودنشان باعث می‌شود توجه پدر و مادر کاملاً به آنها معطوف شود، در این خانواده‌ها حکم، حکم تک فرزند است، آنان از والدین خود تقلید و همچون بزرگسالان رفتار میکنند. کودکان خانواده‌های تک فرزند معمولاً بلوغ زودرس دارند؛ به دیگر سخن این بچه‌ها دنیای کودکی بسیار کوتاهی دارند و خیلی زود گرفتار مشکلات بزرگترها می‌شوند.
شروع دنیای جدید
حالا این کودک به سنی رسیده است که باید وارد مدرسه شود. روز اول مدرسه برای این بچه‌ها روز بسیار سختی است این کودکان تنها که وابستگی شدید به والدین دارند باید چند ساعتی از خانواده جدا شوند و دنیای جدید را تجربه کنند؛ البته کار معلم‌ها نیز از همین روز شروع می‌شود.
توجه کنید در گذشته به دلیل اینکه هر خانواده چند فرزند داشت، کودکان به راحتی در میان اجتماعات همسال خود آمیخته و با محیط‌ها، افراد و ... آشنا می‌شدند، بنابراین در ارتباط با محیط جدید مشکلی نداشتند و به سرعت با محیط مدرسه به سازگاری می‌رسیدند.
آنان هنگام پا گذاشتن به مدرسه تا حدود زیادی با محیط مدرسه آشنا بودند چون خواهر و برادرهای بزرگترشان بارها از این محیط برایشان سخن می‌گفتند. حتماً در ذهن خود شما هست زمانی که فرزند بزرگتر مشغول انجام تکالیفش می‌شد کوچک‌ترها به تقلید از او می‌پرداختند.
اما شرایط زندگی امروز به گونه‌ای است که اکثر دانش آموزان تک فرزند آمادگی لازم را برای برقرار کردن ارتباط با محیط خارج از منزل به دست نمی‌آورند و این بچه‌ها با اکثر محیط‌های اجتماعی بیگانه هستند. آنان در برقراری ارتباط با دیگران بسیار ضعیف عمل میکنند و پر استرس هستند. این مسئله می‌تواند مشکلاتی مانند نگرانی در کودک، امتناع از رفتن به مدرسه یا فرار از مدرسه و نیز مجبور کردن والدین برای ماندن در کنار وی در محیط مدرسه را به دنبال داشته باشد.
تک فرزندها معمولاً دیر یاد می‌گیرند که چطور باید با کودکی دیگر ارتباط برقرار سازند، چطور مشاجره‌ای را بین خود و دیگران مدیریت کنند، با چه روشی بر سر موضوعی به تفاهم برسند و حتی در مواردی از خواسته خود به خاطر دیگری بگذرند. آن وقت این معلم است که می‌تواند به آنان کمک کند.
اولین برخورد
اولین دیدارهای معلم و تک فرزندها در کلاس درس نقش تعیین‌کننده دارد، در اولین ارتباط چنین دانش آموزانی با معلم برداشتی از شخصیت معلم در آنان به وجود می‌آید. اگر در این روزهای اولیـه کودک از معلم بترسد و یا احساس آرامش نکند، ذهنیت او نسبت به معلم و مدرسه وی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و تا آخر سال تلاش‌های معلم را بی‌ثمر یا کم ثمر می‌کند. اگر کودک بعد از ورود به کلاس درس با چهره خندان و مهربان معلم روبرو شود که به استقبال او می‌آید و به آرامی او را دعوت به نشستن در کلاس می‌کند، در واقع معلم خود را خوش خلق بیابد بسیاری از نگرانی‌ها و بی‌قراری‌هایش از بین خواهد رفت.
بنابراین معلم‌ها باید قبل از جضور در کلاس ضمن مطالعه پرونده تک تک دانش آموزان؛ مطالعاتی درباره تک فرزندها داشته باشند و اطلاعاتی جمع آوری کنند. هرچه یافته‌های شما درباره این بچه‌ها بیشتر باشد، بیشتر می‌توانید در محیط مدرسه به آنها کمک کنید.هرچه حمایت والدین از تک فرزندها بیشتر شود، قدرت و تحمل آنان در رویارویی با مشکلات کاهش می‌یابد؛ از این رو بسیار شکننده و آسیب پذیر می‌شوند.
بی همبازی و بی هم‌صحبت ماندن چنین دانش آموزانی آنان را به خلأ عاطفی دچار می‌کند. مدرسه محیط مناسبی برای این کودکان است، چون دقیقاً در مکانی هستند که بیش از صد کودک هم سن و سال در کنارشان وجود دارد.
معلم باید به طور غیرمستقیم به چنین کودکانی در دوست‌یابی کمک کرده و پیوندشان را با دوستان شایسته تقویت کند؛ یا در مشارکت کارهای کلاسی از قبیل تمیز کردن تخته از آنها کمک بخواهد تا از خجالتی بودن دست بردارند. معلم باید چنین دانش آموزانی را در کارهای گروهی کلاس عضو کند تا کارهایشان را به صورت گروهی انجام دهند. دادن اعتماد به نفس به چنین کودکانی بسیار کمک می‌کند اصلاً چرا آنان را برای مدتی نماینده کلاس نمی‌کنید؟
در آخر باید بگوییم تک فرزندی پدیده نو ظهوری نیست اما خانواده‌های بسیاری را درگیر ساخته است که البته خیلی از معلمان هم گرفتار این موضوع شده‌اند.
نتیجه گیری
معلمان باید تلاش کنند بدون آنکه به شأن و عزت نفس دانش‌آموزان لطمه‌ای وارد شود با استفاده مدام از جمله‌ها و عبارت‌های مثبت، تشویق و پاداش، برجسته نکردن اشتباهات و آموزش مهارت‌هایی که راه را برای موفقیت باز می‌کند آنها را هدایت کنند.
تنظیم: علی سرمدی
کلاس درس ریاضی برای برخی دانش آموزان ازجمله کلاس‌هایی است که معادلات و مفاهیم آن سخت است و دیر تمام می‌شود و حضور در این کلاس‌ها برای این دانش‌آموزان جذابیت لازم را ندارد.
اینکه چرا برخی دانش آموزان با درس ریاضی مشکل دارند؟ موضوعی است که درباره آن با استادان دانشگاه و نخبگان گفتگو کرده‌ایم.
دکتر آرش رستگار، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید:"چون ریاضی مطابق با سبک یادگیری دانش آموزان آموزش داده نمی‌شود به صورت درسی سخت خود را نشان می‌دهد در صورتی که اگر این قاعده رعایت شود به درسی آسان تبدیل خواهد شد.
وی با بیان اینکه شیوه آموزشی این درس باید چنان باشد که به همه دانش آموزان در بعد کاربرد و رشد ساختار شناختی کمک کند ادامه می‌دهد: "ریاضیات را با انجام دادن می‌توان یاد گرفت."
علی رضا زارعی، عضو هیئت علمی دانشگاه شریف نیز می‌گوید:"ریاضی مانند سایر دروس برای برخی از دانشجویان یا دانش آموزان سخت است و این سختی در تفاوت ساختار این درس با سایر دروس است چرا که درس ریاضی استعدادهای خاص خود را می‌طلبد."
وی به نقش ویژه آموزش در این زمینه اشاره می‌کند و می‌گوید:"شیوه آموزشی باید از طریق تحریک علایق افراد و ایجاد ارتباط بین این علایق به درس ریاضی ایجاد شود."
روح الله مهکام دارای مدال طلای ریاضی و دانش آموخته دانشگاه شریف هم اضافه می‌کند: "ریاضی درس آسانی نیست ولی عامل اصلی بی‌علاقه بودن دانش آموزان به این درس پایه ضعیف آن‌هاست که چون درس‌های سال قبل را خوب یاد نگرفته‌اند با مشکل مواجه می‌شوند.
ناگفته پیداست که شیوه درست آموزش یکی از روش‌های علاقه‌مند کردن بچه‌ها به ریاضی است و از دانش آموزان خواست از فکر کردن بر مسائلی که در مواجه با آنها احساس عدم توانایی میکنند نهراسند."
به گفته عرفان صلواتی از دانشجویان دکتری دانشگاه صنعتی شریف، ریاضی مانند دیگر دروس اگر به طور درست و مستمر خوانده شود درس سختی نیست و اینکه بسیاری از دانش آموزان علاقه‌ای به درس ریاضی ندارند درست و علمی نیست.
وی ادامه می‌دهد:"یکی از خصوصیاتی که در درس ریاضی وجود دارد لازمه یادگیری یک مطلب مستلزم تسلط بر درس‌های سال قبل است و توصیه من این است که دانش آموزان اگر احساس میکنند مطلبی را یاد نگرفته‌اند به دروس سال‌های فبل مراجعه کنند."
این نخبه علمی تصریح می‌کند که نقش معلمان در یادگیری بسیار مهم است و باید این درس را برای دانش آموزان ملموس و قابل دسترسی کنند.
سید حسام فیروزی، دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف هم اضافه می‌کند:"ریاضی هم سخت است و هم آسان است. آسان است زیرا همه ساختار آن منطقی و متقن است، اما قدری هم سخت است زیرا فهمیدن ساختارهای منطقی به تفکر نیاز دارد و فکر کردن عمیق قدری برای برخی افراد سخت است بخش مهمی از بی‌علاقگی دانش آموزان به دلیل نحوه نامناسب آموزش ریاضی است."
مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: ایسنا
تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا
آشنایی با روان‌شناسی یادگیری
یادگیری معمولاً به عنوان «یک تغییر نسبتاً دائم در رفتار در نتیجه تجربه به دست آمده» تعریف می‌شود. در مکتب فکری رفتارگرایی در روان‌شناسی، سه نظریه عمده در مورد یادگیری ارائه شده است: شرطی‌سازی کلاسیک، شرطی‌سازی عامل و یادگیری مشاهده‌ای. این مقاله به درک شما از یادگیری و آشنایی با سه نظریه فوق کمک می‌کند.
مقدمه
یادگیری چیست؟
یادگیری عبارت است از یک تغییر نسبتاً دائم در رفتار که در نتیجه تجربه به دست می‌آید. مکتب فکری رفتارگرایی که در خلال نیمه نخست قرن بیستم پدید آمد به تشریح فرایند یادگیری پرداخته است. سه نوع مهم یادگیری که در روان‌شناسی رفتارگرا توصیف شده‌اند عبارتند از شرطی‌سازی کلاسیک، شرطی‌سازی عامل و یادگیری مشاهده‌ای.
رفتارگرایی چیست؟
رفتارگرایی یک مکتب فکری در روان‌شناسی است که تنها به ارزیابی رفتارهای قابل مشاهده می‌پردازد. این مکتب توسط جان واتسون بنیاد گذاشته شد. او در مقاله معروف خود به نام «روان‌شناسی از دیدگاه رفتارگرایی» که در سال 1913 منتشر ساخت، روان‌شناسی را علمی تجربی و عینی معرفی می‌کند و می‌گویند فرایندهای ذهنی درونی را نباید مورد نظر قرار داد زیرا آنها مستقیماً قابل مشاهده و ارزیابی نیستند.
ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار
منبع
"Psychology of Learning Study Guide", Kendra Van Wagner.
http://psychology.about.com
یکی از مسائلی که معلم‌ها جدای از مسائل تحصیلی و آموزشی با آن مواجه هستند، رفتار دانش آموزان است. اکثر معلمان با خود فکر میکنند که بچه‌ها را چگونه کنترل کنیم و رفتار آنها را چگونه به سمتی هدایت کنیم تا امر آموزش به شکل بهتری صورت گیرد؟
در نظر نگرفتن بخش روان شناختی و رفتاری شاگردان در کلاس می‌تواند امر آموزش را تحت تأثیر قرار دهد. یک معلم باید با روحیات، نیازها، مشکلات و رفتار دانش آموزان و دلایل رفتار آنان آشنا باشد تا بتواند کلاس را به شکل مطلوبی اداره کندو بتواند علاوه بر آموزش مطالب درسی به مسائل روان شناختی بچه‌ها نیز توجه داشته باشد.
بیشتر مسائل تحصیلی و روان شناسی دانش آموزان با هم آمیخته‌اند. یک کودک دارای مشکل، ظاهراً مشکل تحصیلی دارد اما وقتی بررسی می‌شود می‌بینیم مسائل روانی منجر به مشکل تحصیلی وی شده است. مشکلات روانی از قبیل اضطراب، افسردگی، کاهش انگیزه، نبودن اعتماد به نفس، خشم و...
همچنان که امتناع از مدرسه رفتن مدرسه و مشکلات حضور در کلاس ممکن است ناشی از بیماری روان‌پزشکی باشد. این بیماری‌ها عبارتند:
1. اضطراب جدایی
2. افسردگی
3. بی اعتنایی مقابله‌ای
4. سایر اختلالات
کودکان به هیچ وجه در برابر عواطف شدید و حوادث تنش‌زایی که ممکن است به افسردگی منجر شوند، مصون نیستند. هرکدام از این مشکلات با دلایل مختلفی به وجود می‌آیند و اگر بررسی نشوند مشکلات جبران ناپذیری در پی خواهد داشت. معلم‌ها می‌توانند با ارتباط والدین، نقش موثر در ارتباطات داخل خانواده داشته باشند و بر رفتار دانش آموزان اثر بگذارند.
یکی از معلمان می‌گفت شاگردی داشتم که ساعت اول کلاس درس نمی‌توانست به سوالات جواب دهد، ولی ساعت دوم خوب جواب می‌داد! این موضوع باعث تعجب من شده بود تا این که پس از بررسی فهمیدم علت چیست. متوجه شدم همان شاگرد زنگ تفریح از مدرسه بیرون و به در منزلشان می‌رود و از خواهرش سوال می‌کند که مادر در منزل است یا خیر!؟
علتش این بود که والدینش اختلاف داشتند پدر او به مادرش می‌گفت طلاقت می‌دهم؛ این موضوع در ذهن کودک باقی می‌ماند. ساعت دوم که در خانه می‌رفت و می‌فهمید که مادر هنوز در خانه است و بیرون نرفته، شاد می‌شد و افسردگی‌اش از بین می‌رفت. مسائلی این‌چنین توجه دانش آموز را از درس منحرف می‌سازد.
عامل دیگری که سبب افسردگی و افت تحصیلی می‌باشد کتک زدن فرزند از سوی والدین است. تنبیه بدنی باعث لجباز شدن کودک می‌شود؛ حتی اگر فرزند دانشجو باشد، تنبیه بدنی باعث می‌شود وی درس نخواند و بدین وسیله از والدینش انتقام بگیرد. بنابراین احترام به فرزند سبب شادابی و رشد اجتماعی و تحصیلی او می‌شود.
آری، کودک افسرده فاقد انرژی لازم است و احساس خستگی می‌کند. از لحاظ ظاهر رنگی پریده دارد و تمرکز حواس او پایین می‌آید، چنانچه قادر به توجه کردن نیست. دانش آموز افسرده خود را فردی بی‌کفایت احساس می‌کند و به لحاظ پایین بودن سطح توجه تمرکز، اغلب قادر به درس خواندن نیست. یادگیری او کُند می‌شود و علاقه‌ای به درس و مدرسه نشان نمی‌دهند. افت تحصیلی برای وی پیش می‌آید و تدریجاً تمایل رفتن به مدرسه در او کم می‌شود. در این شرایط والدین معمولاً علت را در مدرسه جست و جو میکنند؛ در حالی که اغلب، علت این نوع ترس افسردگی کودک است. کودکان افسرده بسیار به مادر وابسته می‌شوند و نگران از دست دادن مادر یا بیمار شدن وی هستند؛ برای همین از مدرسه دوری میکنند.
خانواده و فضای روانی آن در پیشگیری از افسردگی و درمان این اختلال بسیار موثر است. البته در صورتی که افسردگی، حاصل عوامل درونی باشد، درمان آن متفاوت است و باید کودک را نزد روان‌پزشک متخصص برد تا با روان درمانی بهبود یابد. اما برای درمان افسردگی‌های محیطی (که بیشترین نوع افسردگی کودکان را شامل می‌شود) ساختن فضایی دوستانه و صمیمانه، فضایی که کودک در آن احساس کند همه دوستش دارند و نیازهای به جای او را برآورده می‌سازند، از مهمترین عوامل است.
ارتباطات منفی و عاری از عشق و پذیرش، می‌توانند افسرده ساز باشند. بنابراین وجود محیطی سرشار از محبت و روابطی سالم و صمیمی در خانواده و مدرسه برای کودکان ضروری است. اولیای خانه و مدرسه باید بکوشند تا روابط بچه‌ها با بستگان و دوستان به طریقی مثبت و موثر برقرار باشد.
در درمان کودکان افسرده توجه به علت افسردگی اهمیت فراوان دارد؛ مثلاً چنانچه منبع حمایتی را که کودک از دست داده بشناسیم، می‌توانیم جایگزین خوبی برای او در نظر بگیریم. افسردگی در اثر فقدان به وجود می‌آید؛ بنابراین در درمان باید به فکر به دست آوردن چیزهای مطلوب و دوست داشتنی برای او باشیم. اولیای خانه و مدرسه باید اجازه دهند تا کودک افسرده احساس خویش را بیان نماید. باید به احساس وی احترام گذاشت و سعی کرد تا با تغییر رفتار، تفسیر کودک را از وقایع پیرامونش عوض نمود.
کودکان، بهترین منابع اطلاع رسانی به بزرگسالان هستند. حتی می‌توان از خود کودک اطلاعاتی درباره این که چرا غمگین است به دست آورد. در بسیاری موارد، افسردگی کودک به نوع رابطه او با عزیزانش مربوط می‌شود. گاهی رفتار خشونت بار پدر و عدم ابراز عشق و محبت توسط او به بروز حالات غم‌زدگی در وی می‌انجامد. در این صورت، آموزش والدین برای این که چگونه با فرزندشان رفتار کنند می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
بنابراین روان درمانی حمایتی، آموزش والدین، تغییر محیط و به دست آوردن چیزهای مطلوب، از نکات مهمی است که در درمان افسردگی کودک بسیار موثر است.
در شرایطی عملی، والدین یا معلمین ممکن است نشانه‌های زیر را در اختلال ریاضی مشاهده کنند. این نشانه‌ها از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و همه نشانه‌ها در یک فرد دیده نمی‌شود و ممکن است کودک با توجه به نوع اختلال ریاضی، دارای دسته‌ای از این نشانه‌ها باشد.
افرادی که دارای اختلال ریاضی هستند در سایر توانایی‌ها متوسط یا بالاتر از متوسط می‌باشند. امکان دارد این افراد به طور استثنایی در حوزه‌های مربوط به نوشتن دارای توانایی بالایی باشند و ممکن است آنها نویسنده‌های خوبی شوند.
اختلال ریاضی معمولاً قبل از کلاس دوم یا سوم تشخیص داده نمی‌شود زیرا از نظر رشدی، روانی در انجام تکالیف را کسب نکرده‌اند. اکثر کودکان باهوش تا به سطح ریاضی چهارم یا پنجم برسند، توسط استفاده از حافظه و فنون محاسبه از پس مسائل و تکالیف ریاضی برنمی‌آیند (مانند شمردن با انگشتان یا انجام مکرر جمع زدن به عنوان یک جایگزین برای عملیات ضرب) و بدین‌گونه اختلال ریاضی آنها دیرتر ظاهر می‌شود درخواست برای آزمون معمولاً توسط معلم یا والدینی که چند نشانه از این اختلال را مشاهده کرده‌اند، شروع می‌شود. برای تشخیص می‌توان گام‌های زیر را برداشت.
چون اختلال ریاضی همراه با سایر اختلالات دیده می‌شود باید هنگام ارزیابی؛ اختلالات دیگر نیز بررسی شود تا اگر اختلالی همراه با اختلال ریاضی بود، مورد توجه قرار گیرد.
کودکانی که با مشکل در ریاضی در سرتاسر زندگی روبرو هستند و درمان نشوند ممکن است دچار مشکلات دیگری شوند که به آنها اشاره می‌شود:
ریاضی برای دنیای بزرگ‌سالی حیاتی است و ناتوانی در ریاضی نمی‌تواند نادیده گرفته شود. ریاضی در سراسر زندگی به کار می‌رود و فقدان ریاضی و فهمیدن آن ممکن است انتخاب‌های زندگی دانش‌آموز را محدود کند. ریاضی همچنین برای ایجاد تعادل مالی به خصوص در محاسبه درآمدها در برابر هزینه‌ها ضروری است. بنابراین درمان اختلال ریاضی نه تنها برای دوره تحصیلی بلکه برای تمام عمر ضروری است. درمان در چند حیطه انجام می‌گیرد که به هر یک از آنها پرداخته می‌شود.
بهبود و پیشرفت سواد خواندن دانش آموزان از وظایف اصلی نظام‌های آموزشی کشور است. ارتقای این مهارت، باید یکی از نتایج و پیامدهای قطعی نظام‌های آموزش باشد؛ طوری که دیگر نیازمند برنامه‌های تکمیلی بهبود سواد خواندن دانش آموزان نباشیم.
بر اساس اطلاعات دریافت شده از پرسشنامه مدیران مدارس، درس «خواندن» از پایه اول تا چهارم بیش از سایر موارد درسی در مدرسه مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین بر اساس گزارش معلمان، تدریس روزانه مبتنی بر متن کتاب یا فعالیت‌های مربوط به خواندن همراه با تکالیف و تمرین‌های هفته‌ای بوده است. باید بدانید که رابطه مستقیمی بین «نگرش مثبت» دانش آموزان نسبت به خواندن و «توانایی خواندن» آنان وجود دارد. بچه‌هایی که از نظر «سواد خواندن» در سطح بالاتری قرار داشتند، دارای والدینی بودند که نسبت به مطالعه نگرش مثبتی داشتند و متوسط میزان مطالعه آنان بیش از 6 ساعت در هر هفته بوده است.
روش‌های خواندن متن در دبستان عبارتند از:
با توجه به نکات ذکر شده معلمان باید مهارت اولیه کودکان را در زمینه خواندن ارزیابی کرده و بر این اساس آنان را به ضرورت تقویت سواد خواندن آگاه نمایند. بنابراینالگوهای تدریس و ارزشیابی در مدارس ابتدایی، خصوصاً در درس فارسی باید مبتنی بر درک مطلب باشد. حتی باید درسی تحت عنوان «درس خواندن» به دروس دوره ابتدایی اضافه شود و برای این درس زمان و روش مناسب تدریس ارایه گردد. باید روش‌های سنتی تدریس که در آنها مهارت خواندن دانش آموزان تقویت می‌شود، احیا گردد (خواندن متون درس فارسی به صورت گروهی و آهنگین).
می‌توان از رایانه در افزایش سواد خواندن کودکان استفاده کرد؛ مثلاً در هر هفته حداقل یک بار دانش آموزان مشق خود را تایپ کرده و آن را تحویل معلم دهند؛ مربی نیز حداقل هفته‌ای یک بار در سامانه رایانه‌ای مدرسه، از بچه‌ها بخواهد به جای آن که املا را روی کاغذ بنویسند، در رایانه تایپ کنند. حتی می‌توان از دانش آموزان خواست دیوارنوشته ها را از خانه تا مدرسه پیگیری و آن را در کلاس بازخوانی کنند یا تیتر روزنامه‌های مختلف را جمع آوری کرده و در کلاس بخوانند.
گفتگو و بحث با دانش آموزان، رفتن به کتابخانه مدرسه، خواندن قصه یا مجله برای کودکان با توجه به شاخص‌های درک مطلب، از دیگر مهارت‌ها جهت تقویت خواندن می‌باشد. افزودن یک نشست آموزش خانواده تحت عنوان تقویت مهارت خواندن و درک مطلب، اختصاص یک روز به منظور هدیه کتاب از سویِ مدرسه به دانش آموزان علاقه‌مند، ارایه راهکار به صورت مستمر برای هدایت معلمان در برطرف ساختن ضعف و بهبود سواد خواندن شاگردان از دیگر موارد موثر است. همچنین استفاده از دانش آموزان ممتاز پایه پنجم و ششم ابتدایی به عنوان معلمِ خواندن، در کلاس‌های پایین تر نیز مناسب می‌باشد. تلفیق درس فارسی با درس‌های مختلفی چون هنر، علوم و ریاضی نیز موثر است؛ مثلاً معلم از بچه‌ها بخواهد سه حیوان پستاندار، دو خزنده و سه پرنده را در جنگل نقاشی کنند، سپس برای نقاشی خود داستانی نوشته و آن را برای همکلاسی ها بخوانند.
سیزده نکته قابل تأمل در مدارس ژاپن
اول
دانش آموزان همراه با مدرسین هر روز به مدت ربع ساعت به نظافت مدرسه می پردازند و این کار باعث تربیت نسلی متواضع و حریص بر نظافت می گردد.
دوم
هر شهروند ژاپنی که سگ داشته باشد، همیشه کیف و کیسه های خاصی برای برداشتن فضولات آن به همراه دارد. حرصشان بر نظافت، سرلوحه ی اخلاق خود قرار داده اند.
سوم
کارگر نظافت و رفتگر را "مهندس بهداشت"می نامند و ماهانه پنج الی هشت هزار دلار آمریکایی می گیرد و برای ورود به این پیشه باید امتحانات کتبی و شفاهی داد
چهارم
ژاپن هیچ منبع طبیعی ندارد و سالانه در معرض صدها زلزله قرار می گیرد اما این مسائل باعث نشده که این کشور را از این که دومین کشور اقتصادی در جهان باشد، باز دارد.
پنجم
هیروشیما فقط طی ده سال توانست، از لحاظ اقتصادی به همان هیروشیمای قبل از سقوط بمب هسته ای بازگردد.
ششم
استفاده از تلفن همراه در قطار، رستوران و تمام اماکن بسته ممنوع است و در موبایل هایشان به جای کلمه ی" بی صدا" از کلمه ی "اخلاق" استفاده شده است.
هفتم
یکی از مواد درسی اول تا ششم ابتدایی(گامی به سوی اخلاق) است که در آن اخلاق و شیوه تعامل با دیگران را آموزش می دهد.
هشتم
با این که ژاپن از ثروتمندترین کشورهای دنیاست، اما پیشکار و خدامه نمی گیرند و این پدر ومادر است که مسئول فرزند و خانواده به شمار می آیند.
نهم
از اول ابتدایی تا سوم دبیرستان چیزی به نام "مردودی" ندارند! چون هدف، تربیت، نهادینه کردن مفاهیم و ساختن شخصیت است نه فقط تعلیم و تلقین.
دهم
در رستوران هر کسی به اندازه نیاز خود غذا برمی دارد و آخر کار در بشقاب شان چیزی نمی ماند...اسراف وجود ندارد.
یازدهم
میانگین تاخیر قطار در سال هفت ثانیه است. مردمانی هستند که ارزش وقت را می دانند و با دقتی پایان ناپذیر بر ثانیه و دقیقه ها حریص هستند.
دوازدهم
دانش آموزان در مدارس مسواک خود را برداشته و بعد از صرف غذا دندان خود را تمیز می کنند و از همان کودکی مراقب سلامتی خود هستند.
سیزدهم
مدیر مدرسه نیم ساعت قبل از تقسیم شدن غذا از غذای دانش آموزان می خورد تا از سلامتی آن مطمئن شود و اگر از او بپرسی که چرا
می گوید
این دانش آموزان، آینده ی ژاپن هستند.
در اواسط دهه 1950 بنیامین بلوم برای یادگیری، سه حوزه ی "اندیشیدن"(شناختی)، "نگرش"(عاطفی)، "فعالیت های بدنی"(روانی-حرکتی) را در نظر گرفت و در کتاب خود منتشر نمود. هریک از این طبقات دارای سلسه مراتبی در زمینه ی یادگیری است و هریک از سطوح بالاتر یادگیری به نحوه ی اجرای سطوح ماقبل خود وابسته می باشد. بدین ترتیب با ادامه ی این روش دانش آموزان در یادگیری موفق خواهند شد. اگر معلمی تصمیم دارد که از روش یادگیری طبقه بندی بلوم استفاده کند باید از افعال طراحی شده برای هرسطح، استفاده نموده و موضوعات درسی را که در آن سطح خاص از یادگیرنده انتظار دست یابی به آن می رود، عنوان کند. هم چنین اگر معلمی دانش آموزان خود و سطح استعداد آن ها و روش های یادگیری را به خوبی بشناسد، می تواند موضوعاتی را انتخاب کند که هریک از اعضای کلاس قادر به درک آن باشند.
اگر معلم به جای این که انتقال دهنده ی علم و دانش باشد به عنوان یک تسهیل کننده عمل نماید، می تواند با استفاده از این طرح، این کار سخت را انجام دهد. هم چنین شما به عنوان یک معلم باید به خاطر داشته باشید که نمی توانید تمام این طبقات را در مورد یک درس بیان کنید. از دیدگاه عملی، باید عناوینی را برای آموزش انتخاب کنید و بین دروس تقسیم نموده، برای هر درس موضوع مربوطه را یادداشت، و برنامه ی آموزشی خود را طراحی نمایید. اگر متوجه شدید که یک یا چند طبقه را فراموش کرده اید، باید مجددا در این مورد بیندیشید و دروس مربوطه را تکرار نمایید.
بلوم برای حوزه شناختی شش بخش فرعی در نظر گرفته است. سه بخش اول از شش بخش جز مراحل یادگیری عینی می باشد. اولین بخش حوزه شناختی، بخش دانش است. این بخش برای دانش آموزان فرصتی را فراهم می کند تا بازخوانی و بازشناسی ساده ای از عناوین به دست آورند. افعال خاصی که شامل این بخش می شوند عبارتند از: فهرست تهیه کردن، شناختن، تعیین کردن، تشخیص دادن، رقابت کردن، بیان کردن، برچسب زدن، توضیح دادن و نام بردن.
اگر معلم بخواهد موضوعی را در این بخش یاداشت نماید از جملاتی مانند جمله ی زیر استفاده می کند:
"در پایان درس امروز، هر دانش آموز سیزده منطقه ی اصلی را فهرست بندی نموده و در مورد شرایط محیطی و آب و هوای آن توضیح دهد." در بیش تر مواقع این روش شیوه ی ساده ای برای یادگیری می باشد. در این مرحله یادگیرنده اطلاعات وسیعی جمع آوری نموده که می تواند بعدا از آن در بهبود موضوعاتی که پیرامون آن حقایقی را جمع آوری کرده است مورد استفاده قرار دهد.
دومین بخش از حوزه ی شناختی بخش ادراک می باشد. این مرحله اولین بخش از فهمیدن است. گرچه درک بسیار جزیی از موضوع ارائه شده می باشد. در حالی که اولین بخش معمولا جز به یاد سپاری حقایق ارائه شده نمی باشد و این مسئله به درک اولیه ی از موضوع نیاز دارد. افعالی که موضوع مورد نظر را به طور مناسبی بیان می کنند عبارتند از: تفسیر کردن، تعبیر کردن، با مثال بیان کردن، تکرار کردن، توصیف کردن، بازنویسی کردن، خلاصه کردن، تشخیص دادن، فهمیدن، بیان کردن، تعمیم دادن و ترجمه کردن.
برای بیان موضوع مورد نظر در این بخش از جملاتی نظیر جمله ی زیر می توان استفاده کرد:
"در پایان درس امروز، دانش آموزان نگرش های متفاوت میهن پرستان آمریکایی را در انقلاب آمریکا و هم فکران انگلیسی آن دوره بیان خواهند نمود."
وقتی دانش آموز بتواند از مطالبی که یاد گرفته به خوبی استفاده نماید در واقع به مرحله ی به کار بستن که بخشی از یادگیری می باشد، دست یافته است. در این مرحله دانش آموزان با به کار گیری افکار انتزاعی مشکلات خود را حل می کنند. آن ها می توانند به اندیشه های کلی براساس اطلاعاتی که حفظ نموده و به آن معنا بخشیده، دست یابند. بعضی از افعال مانند افعال زیر حوزه شناختی را معرفی میکنند:
استفاده کردن، عادت کردن، کشف کردن، جمع آوری کردن، تعریف کردن، ارزیابی کردن، با نمودار نشان دادن، حل کردن، حساب کردن، مشخص کردن.
در این بخش یک موضوع می تواند به این صورت بیان گردد: "در پایان درس امروز دانش آموزان می توانند وضعیت زاویه های مساوی و روبه رو در متوازی الاضلاع را با اندازه گیری اضلاع سقف خانه که به صورت متوازی الاضلاع است حل کنند.
هدف این بخش این است که یادگیرنده تمام اطلاعاتی را که از انواع مقوله های کاربردی یا بخش های متفاوت بدست آورده مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بدین معنا که مطالب گردآوری شده روان تر و قابل درک تر بیان گردد. در این بخش قسمت های پیچیده و اساسی از علم و دانش را می توان به قسمت های ساده تر تقسیم نمود.
در این بخش از افعالی مانند افعال زیر استفاده می شود:
انتخاب کردن، فرق گذاشتن، تعیین کردن، تشخیص دادن، جدا کردن، تجزیه کردن، دسته بندی کردن، مقایسه کردن، طبقه بندی کردن، تحلیل کردن
یک موضوع در این بخش می تواند به این صورت بیان گردد: " در پایان درس کلاس، دانش آموزان می توانند هریک از جملات را به بخش های جداگانه ای تقسیم کنند."
در این بخش دانش آموزان می توانند اجزای تجزیه شده را در کنار هم قرار دهند و جمله ی جدیدی بسازند. افعالی که برای نوشتن موضوعات در این بخش مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: طراحی کردن، جمع آوری کردن، ترکیب کردن، مخلوط کردن، ابداع کردن، گسترش دادن، ادغام کردن، سازمان دهی کردن. در این بخش دانش آموزان با گذراندن مراحل قبلی به سطحی از درک و فهم رسیده اند که می توانند اطلاعات جزئی را مشخص و بیان کنند و مورد استفاده قرار دهند و هم چنین آن ها را با هم ادغام کرده و مطالب تازه ای خلق نمایند.
در این بخش از دانش آموزان خواسته می شود که تمام اطلاعات فراگرفته را یک جا به ذهن بسپارند و به بررسی و قضاوت پیرامون اطلاعات گردآوری شده بپردازند. افعالی که در این مرحله استفاده می شود: توجیه کردن، انتقاد کردن، تصمیم گرفتن، ارزیابی کردن، قضاوت کردن، تفسیر کردن. در این بخش نیاز است که دانش آموز اطلاعات وسیعی را جمع آوری نموده و و پیرامون آن به بحث و گفت و گو پرداخته و در نهایت به درک آن نایل گردند.
موضوعات مربوط به این حوزه معمولا پیرامون نگرش ها و عواطف دانش آموزان می باشد. به اعتقاد بعضی از اشخاص این حوزه در سطح گسترده ای به مکان های مذهبی و خانواده نیز انتقال یافته است. برای یک معلم بسیار سخت است که میزان نگرش و احساسات دانش آموزانش را بسنجد. برای این که این حوزه در مدرسه مفید واقع شود باید فرصت های قابل دست یابی برای دانش آموزان فراهم گردد. حوزه عاطفی شامل پنج بخش است که عبارتند از: بخش دریافت، بخش واکنش، بخش ارزش گذاری، بخش سازمان دهی، بخش سنجش شخصیت پذیری توسط مجموعه ای از ارزش ها. هریک از این بخش ها با میزان درون سازی یک ارزش، نگرش یا احساس خاص مطرح شده از سوی دانش آموز در ارتباط است.
آخرین حوزه مطرح شده بلوم حوزه روانی-حرکتی است. این حوزه به پرورش حرکات کلی بدن، آموزش موسیقی، هنر و انواع آموزش های حرفه ای از قبیل کشاوری و تجارت مربوط می شود. چهار بخش از یادگیری برای این حوزه تعیین شده است که عبارتند از: حرکات بنیادی(کنترل کم از سوی دیگران)، حرکات کلی(حرکات ضروری)، حرکات معمولی( انواع کنترل و بداهه گویی ها)، حرکات خلاق(حرکات انحصاری یک دانش آموز). برای این حوزه نیز سلسه مراتبی وجود دارد و دانش آموزان قبل از گذراندن سطوح اول و دوم قادر به گذراندن سطوح دیگر نمی باشند.
بدون شک آینده هر جامعه ای را خلاقیت افراد آن جامعه می سازد و در عصر دانایی محوری کشوری می تواند جایگاه مطلوب در کهکشان رقابت های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داشته باشد که روی آموزش خلاقیت به دانش آموزان خود سرمایه گذاری کند، بنابر نتایج تحقیقات مختلف و برخلاف تصورهای غلطی که خلاقیت را ذاتی می دانند، خلاقیت امری اکتسابی است، بنابراین یکی از وظایف اساسی نظام آموزشی، آموزش خلاقیت به دانش آموزان است.
برای آموزش خلاقیت راه های گوناگونی وجود دارد که یکی از آن ها استفاده از سوالات واگرا در جریان فرایند آموزش است.
معمولاً سوالات را می توان از نظر نوع پاسخ هایی که دانش آموزان به آن ها می دهند به دو دسته واگرا و همگرا تقسیم کرد. سوالات همگرا سوالاتی هستند که دارای پاسخ های یکسانند و همه دانش آموزان پاسخ های مشابهی به آن ها می دهند. مانند: فتوسنتز چیست و مساحت شکل زیر را محاسبه کنید؟
اما سوالات واگرا سوالاتی هستند که دارای پاسخ های گوناگونی است و دانش آموزان می توانند برای آن ها پاسخ های متنوعی را ارائه کنند. این سوالات اگر از سوی معلمان دروس مختلف به درستی طرح شود می تواند در توسعه تفکر خلاق موثر باشد.
سوالاتی از قبیل اگر آهن زنگ نمی زد اقتصاد دنیا چگونه بود و اگر زاویه 90 درجه وجود نداشت چه اتفاقی می افتاد از جمله سوالات واگراست.
با نگاهی به این سوالات می توان دریافت که اگر معلمان از چارچوب محتوای کتب نگاهی فراتر داشته باشند، می توانند درباره هر درس سوالاتی واگرا طرح کنند و ضمن غنی کردن محتوای آموزشی موضوعات جالبی را به عنوان فعالیت های مکمل به دانش آموزان ارائه دهند و آنان را وادار به تولید ایده های مختلف کنند و به این شکل زمینه ساز آموزش خلاقیت در مدارس گردند.
انگیزه و خلاقیت کودک زمانی از میان می رود که از ارزیابی، جایزه و رقابت به طرز غلطی استفاده شود و یا هنگامی که موارد انتخاب شده خیلی محدود باشد.
مدرسه به عنوان یکی از اجزای مهم نظام آموزشی می تواند بر فرایند تفکر و مهارت های ذهنی و شیوه های یادگیری دانش آموزان تأثیر شگرف بگذارد تا به راحتی بتواند در جهت تفکر نو و انتقادی و کشف مجهولات پیش برود و راه حل مناسبی برای مشکلات ارائه دهد. بدین ترتیبمدرسه می تواند کانونی برای یادگیری و پرورش افکار خلاق باشد.
محیط مدرسه از جنبه های مختلفی مانند شرایط فیزیکی (دیوارها، کلاس، ابزار و اشیای موجود در مدرسه) و روابط عاطفی میان افراد، نقش مدیر و ناظم بویژه معلم، روابط دانش آموزان با معلم و روابط دانش آموزان با یکدیگر، برانگیزه یادگیری و خلاقیت تأثیر مستقیم دارد.
معلم در مدرسه به عنوان یک الگو نقش کلیدی ایفا می کند. در واقع اهمیت او در زندگی کودکان و نوجوانان مستعد و خلاق بیشتر روشن می شود.
البته باید گفت معلم شکل دهنده جو کلاس است و مهمترین نقش را در پرورش خلاقیت دانش آموزان برعهده دارد و می تواند این نقش را از طریق روش های تدریس در کلاس به انجام رساند.
تدریس، تنها فعالیت معلم در کلاس درس نیست بلکه فعالیتی دوجانبه از طرف معلم و دانش آموزان است که در جریان آن بین دانش آموزان با یکدیگر و با معلم تعامل وجود دارد.
روش تدریس را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد: روش های تدریس فعال و روش های تدریس غیرفعال (سنتی).
در روش تدریس غیرفعال، فقط معلم نقش فعالی را در جریان تدریس به عهده دارد و مطالبی را که از قبل تعیین شده است به طور شفاهی در کلاس بیان می کند و دانش آموزان در این میان واکنش چندانی از خود نشان نمی دهند.
به عبارت دیگر دانش آموز برای مدرسه است، نه مدرسه برای دانش آموز. تدریس سنتی تنها وظیفه خود را این می داند که حافظه دانش آموز را از معلومات انباشته کند، آن را به زیور علم بیاراید و با افکار بزرگ زینت دهد.
بنابراین خلاقیت فقط جای اندکی در آموزش سنتی دارد، زیرا در آموزش سنتی کسب مهارت خواندن و نوشتن مهم است و ارائه مفاهیم به صورت شفاهی از طرف معلم و تکرار و حفظ کردن و پس دادن مطالب از سوی شاگردان انجام می شود.
بدین ترتیب ذهن شاگردان با جزئیات شتاب زده و نامربوط انباشته می شود و آن ها از یادگیری مطالب مهم درسی و قابل فهم محروم می شوند و تلاشی برای پاسخ های چالش انگیز وجود ندارد.
شیوه های آموزش سنتی دانش آموزان را با روش های شناختی که مرتبط با دنیای فردا است همراه نمی کند و چنین تدریس نامناسبی همراه با طرح موضوعات بحث برانگیز، محیط آموزشی ملالت آوری را ایجاد می کند. برای پرکردن این شکاف و فقدان می توان با روش های فعال و پویا مانع از کسب این دیدگاه سطحی نگر شد.
درمقابل روش تدریس سنتی، روش های دیگری وجود دارد که در آن ها برخلاف روش تدریس غیرفعال ، دانش آموزان بیشتر فعالیت دارند و قسمت اعظم کار آموزش و تدریس به عهده دانش آموزان است. در واقع یک تعامل دوطرفه بین دانش آموزان و معلم و دانش آموزان با یکدیگر وجود دارد. در این روش پیشنهاد می کنند که از وسعت برنامه کاسته شود و کیفیت برنامه اهمیت پیدا کند، زیرا ثابت شده است معارفی که طی تفحصات و پژوهش های آزادانه مشخص به دست می آید بهتر در ذهن باقی می ماند و به شاگرد فرصت می دهد به کسب روش هایی نائل شود که در تمام دوره زندگی مورد استفاده قرار گیرد و به طور مداوم دامنه کنجکاوی او را توسعه می دهد و دانش آموز یاد می گیرد چگونه عقل خود را شخصاً به کار اندازد و بدین ترتیب آزادانه مفاهیم و تصورات خود را بنا کند.
بنابراین استفاده از روش فعال در ارائه درس نه تنها دانش آموزان را بر سر شوق و ذوق آورده و انگیزه یادگیری را در آنان تقویت می کند، بلکه معلم را در تبدیل محیط کلاس به جامعه ای کوچک و دلپذیر قادر می سازد. در نتیجه ایجاد و پیشرفت چنین محیط هایی است که حس کنجکاوی دانش آموزان برانگیخته می شود.
یکی از راهبردهایی که معلم با روش فعال در هنگام تدریس انجام می دهد، استفاده از تمایلات و کنجکاوی طبیعی دانش آموز در حل مسئله و بیان مسائل به صورت حیرت آمیز است. این روش یادگیری و روش های علمی دیگر که براساس ساختار طبیعی دانش آموز بنا شده است.
مهارت های روش تحقیق را به وی می آموزد تا در کودک فهم عمیقی از مهارت ها و راهبردهای علمی رشد پیدا کند.
معلمان باید متوجه این نکته باشند یادگیری واقعی صرفاً به خاطر سپردن مطالب نیست، بلکه یادگیری واقعی زمانی اتفاق می افتد که دانش آموز باید درباره موضوع درس مواد و ابزار قابل لمس داشته باشد و بتواند مطالب را در عمل نیز ببیند و آن ها را تجزیه و تحلیل کند. در این صورت کودک مطالب را بهتر فرا می گیرد و انگیزه و کنجکاوی او تحریک می شود.
بنابراین معلم باید برای برانگیختن فعالیت های موردنظر خود از رغبت های طبیعی دانش آموزان استفاده کند و آن ها را وادار کند تا از روی رغبت و علاقه فعالیت کنند و خلاقیت آن ها را پرورش و شکوفا سازد.
فراهم کردن زمینه ها و شرایطی که به تقویت تفکر خلاق در مدارس منجر شود دامنه وسیعی دارد که از تغییر در نگرش ها تا روش های تدریس امتداد پیدا می کند. در تحقیقی که ارتباط متقابل بین معلم و خودکارآمدی معلم ها مورد ارزیابی قرار گرفته است، نشان داده شد نوع نگرش معلم به درس تعیین کننده سطح موفقیت آن ها در تدریس آن درس است، علاقه مندی و علاقه نداشتن آن ها به درس تأثیر مستقیم در نحوه آموزش آن ها دارد و باعث ایجاد رفتارهای خودمدارانه یا شرکت دادن دانش آموزان در امر تدریس، تحقیق و آزمایش است و نتیجه آن رشد یا کاهش خلاقیت در کودکان است.
چامبرز (1973) در مطالعه ای از 671 معلم، تأثیرات منفی و مثبت آن ها را روی خلاقیت دانش آموزان مورد بررسی قرار داد. بررسی پاسخ ها نشان داد: معلم هایی که موجب رشد خلاقیت در دانش آموزان هستند در مدیریت و هدایت کلاس به روش های غیررسمی گرایش دارند. آن ها به دانش آموزان اجازه می دهند موضوعاتی را که می خواهند، انتخاب کنند. پذیرای دیدگاه های غیرمعمول آن ها هستند، به خلاقیت پاداش می دهند، در بیرون از کلاس با دانش آموزان در تعامل هستند و تشویق استقلال دانش آموزان و عملکرد مثبت آن ها را به عنوان نقش موثر در شکوفایی خلاقیت می دانند. در مقابل رفتارهای متضاد که موجب کاهش خلاقیت می شود، عبارتند از دلسردکردن عقاید دانش آموزان، تأکید برتکرار یادگیری، ناامنی، سختگیری و اعمال روش های سنتی که موجب تقلیل خلاقیت می شود.
به طور کلی در مطالعات متعددی که درباره کارایی روش های تدریس فعال صورت گرفته است، مطلوب بودن این روش ها را نسبت به روش های تدریس غیرفعال نشان می دهد. در مطالعه ای، کیفیت یادگیری به روش های سخنرانی، تمرین و تکرار، پرسش و پاسخ و نمایش بررسی شده است. نتیجه نشان داده است که کیفیت یادگیری در روش هایی که همراه با فعالیت بیشتر دانش آموزان باشد، به رشد خلاقیت می انجامد.
البته یادگیری فعال در مقایسه با یادگیری غیرفعال موجب می شود ارتباط های بیشتری برای یادگیرنده ایجاد شود.
به طور کلی کلاس های غیررسمی یا فعال تأثیر بیشتری در رشد خلاقیت می گذارند. این گونه کلاس ها در مقایسه با محیط های محدودکننده سنتی تسهیل کننده خلاقیت هستند.
بنابراین خلاقیت یک توانایی همگانی است که هم ناشی از عوامل مختلف فردی و شخصیتی است و هم عوامل اجتماعی آن مطرح است. هر چند توانایی تفکر خلاق به طور بالقوه و به نحو فطری در انسان به ودیعه نهاده شده است، اما ظهور آن مستلزم پرورش آن است.
یکی از مکان های پرورش و رشد خلاقیت ، مدرسه است. هنگامی که کودک وارد مدرسه می شود، فرآیند اجتماعی شدن در محیط آموزشی شروع می شود. عوامل بسیار زیادی چون داشتن تکالیف زیاد، تأکید بر حفظ دروس، اجرای برنامه های هماهنگ، توجه نکردن به تفاوت های فردی و سرانجام شناخت نداشتن یا بی توجهی به ویژگی های کودکان خلاق، موجب می شود که قدرت خلاقیت آنان به تدریج کاهش پیدا کند. اما اگر مدرسه شرایط خود و روش های تدریس را بر پایه شناخت و پرورش استعدادهای دانش آموزان، نیاز جامعه و نزدیک کردن محیط مدرسه به شرایط و زندگی بیرونی قرار دهد، می تواند در جهت شکوفایی خلاقیت در دانش آموزان گام بردارد.
به طور کلی روش تدریس مناسب در مدارس نه تنها موجب می شود که خلاقیت کودکان رشد یابد، بلکه دانش آموزان را با دنیای فردا که مسئله و مشکلات بی شماری دارد ، آماده حل مسئله، خلاقیت و نوآوری می کند.
پس لازم است تا جامعه در آگاه کردن معلمان به انواع روش های فعال تلاش کند تا معلمان از روش های مناسب درکلاس خود استفاده کنند، کنجکاوی کودکان را برانگیزند و شرایط مناسب تری را برای خلاقیت کودکان ایجاد کنند.
